เนื้อหาความรู้

ยาบำรุงตับในสุนัขและแมว

Hepatoprotectants in Dogs and Cats

การใช้ยาบำรุงตับที่มีหลักฐานรองรับในสุนัขและแมว

ในปัจจุบัน ยาบำรุงตับที่มีการยืนยันและมีการสนับสนุนให้ใช้ในแมวและสุนัขแบบ long-term treatment ได้ มีเพียง 3 ตัวเท่านั้น คือ SAMe, Silybin และ Vitamin E นอกเหนือจากนี้ถือเป็นการใช้ยาแบบ extra-label use ในประเทศไทย

  • S-adenosylmethionine (SAMe)
  • Silybin
  • Vitamin E

ยาอื่นๆ ที่มีการใช้งานอยู่ในทางคลินิกมักจัดเป็น extra-label use และควรใช้ด้วยความระมัดระวัง

1. S-adenosylmethionine (SAMe)

  • เป็นสารที่พบได้ในร่างกาย เกิดจากการรวมตัวของ methionine กับ adenosine triphosphate (ATP)
  • ช่วยเพิ่ม glutathione ในตับ (เป็น free radical scavenger)
  • Oral bioavailability ต่ำ (กินยา 1 เม็ด อาจดูดซึมได้แค่ 5–10%) จึงต้องเลือกยี่ห้อที่มี bioavailability สูง และมี clinical efficacy support
  • อาหารในกระเพาะจะลดการดูดซึมของ SAMe ควรให้ขณะท้องว่าง
  • Dose: 20 mg/kg PO q24h ก่อนอาหาร 1 ชั่วโมง

2. Silybin

  • สารสกัดจาก milk thistle
  • ยับยั้งการสร้าง free radicals และเพิ่มการสร้าง RNA, DNA, โปรตีนในเซลล์ตับ ทำให้เกิดการสร้างเซลล์ใหม่ ลด hepatic fibrosis
  • ช่วยเพิ่ม glutathione ในเซลล์ตับ
  • Dose: 5–50 mg/kg PO q24h
  • Oral bioavailability ต่ำคล้าย SAMe
  • หมายเหตุ: Silybin ที่เป็นยาของคน ไม่มีการศึกษาในสัตว์ → bioavailability อาจต่ำมาก ต้องใช้ dose สูง
  • Silybin complex with phosphatidylcholine (Siliphos) ใช้ dose ต่ำได้ เช่น 3–5 mg/kg เพราะ bioavailability สูงกว่ารูปแบบอื่นถึง 10 เท่า

3. Vitamin E

  • Antioxidant ลด oxidative damage
  • ป้องกัน bile acid-induced hepatic injury
  • ลดการหลั่ง apoptosis-inducing factor ในเซลล์ตับ
  • แนะนำใช้ใน cholestatic และ necroinflammatory hepatopathies
  • Dose: 10–15 IU/kg/day PO

4. N-acetylcysteine (NAC) – ยังไม่แนะนำใช้ระยะยาวในสัตว์

  • ได้รับการรับรองจาก FDA สำหรับใช้ในคน (mucolytic agent และ acetaminophen antidote)
  • มีงานวิจัยฤทธิ์ hepatoprotective เช่น เพิ่ม oxygen transport ใน acute liver failure, ผลต่อ hepatic mitochondrial energy metabolism, และลดการอักเสบ

สรุป : การเลือกใช้ยาบำรุงตับ

ยาที่สามารถใช้ยาวๆได้เลยในสุนัขและแมวที่มีปัญหา Hepatobiliary system ได้แก่ Silybin, SAMe, Vitamin E และสามารถให้ร่วมกับ Ursodeoxycholic acid (UDCA)

End note

FDA จัดกลุ่มยาบำรุงตับเป็น supplement ไม่ใช่ drug → ข้อมูลด้าน clinical efficacy ยังมีน้อย ผู้ผลิตไม่จำเป็นต้องให้ข้อมูลประสิทธิภาพ หากไม่อ้างสรรพคุณทางยา

ปี 2013 มี review article เรื่อง Nutraceuticals for canine liver disease พบว่ามีเพียง 2 reviews ที่ให้รายละเอียดเกี่ยวกับ dietary supplements as hepatoprotectants for dogs โดยใช้เอกสารอ้างอิงเพียง 8 clinical publications

บทความโดย

น.สพ. วิทวัส ศิริเดชรัตนกุล

อ้างอิงข้อมูล

  • Sathidpak A., 2021 Hepatobiliary Disease in Cats, Feline GI series : THE TRIAD
  • Vandeweerd, J. M., Cambier, C., & Gustin, P. (2013). Nutraceuticals for canine liver disease: assessing the evidence. Veterinary Clinics: Small Animal Practice, 43(5), 1171-1179.
    https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23890245/
  • Baumann J. Ghosh S. Szakmany T. et al.Short-term effects of N-acetylcysteine and ischemic preconditioning in a canine model of hepatic ischemia-reperfusion injury.Eur Surg Res. 2008; 41: 226-230
    https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18520151/
  • Hand, M.S., Thatcher, C.D., Remillard, R.L., Roudebush, P. & Novotny, B.J., 2011. Small Animal Clinical Nutrition. 5th Edition, Mark Morris Institute
  • Flora K. Hahn M. Rosen H. et al.Milk thistle (Silybum marianum) for the therapy of liver disease.Am J Gastroenterol. 1998; 93: 139-143
    https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9468229/