Exocrine pancreatic insufficiency (EPI) เป็นกลุ่มอาการความผิดปกติของการดูดซึมอาหาร โดยมีสาเหตุมาจากการผลิตเอนไซม์ย่อยอาหารจากตับอ่อนไม่เพียงพอ
สาเหตุที่พบได้บ่อยของ EPI
- Pancreatic acinar atrophy (PAA) เกี่ยวข้องกับความผิดปกติของระบบภูมิคุ้มกัน (immune-mediated condition)
- ภาวะตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง (chronic pancreatitis)
การวินิจฉัย
- ตรวจวัดระดับ serum trypsinogen (trypsin-like immunoreactivity [TLI])
การรักษา
- เสริมเอนไซม์จากตับอ่อน (Pancreatic enzymes replacement therapy : PERT)
- การศึกษาพบว่ารูปแบบของยาแบบ enteric-coated และ non-coated ให้ผลการรักษาไม่แตกต่างกัน
- การจัดการทางโภชนาการ (Nutrition management)
- ใช้อาหารที่ย่อยง่าย คงค้างน้อยในทางเดินอาหาร (low-residue diets) และมีไขมันในระดับปานกลาง
- เสริม Cobalamin
- ผู้เขียนแนะนำให้เสริมในทุกเคสที่เป็น EPI แม้จะไม่สามารถตรวจวัดระดับ serum cobalamin ได้ก็ตาม
EPI ในสุนัขและแมว
- สุนัขและแมวสามารถเป็น EPI ได้ทุกช่วงอายุ ขึ้นกับสาเหตุ (underlying etiology)
- PAA มักพบในสุนัขอายุน้อย ส่วน EPI จาก chronic pancreatitis มักพบในสุนัขอายุมาก
- แมวที่เป็น EPI มักพบในช่วงอายุกลางถึงแก่ และ chronic pancreatitis เป็นสาเหตุหลัก
- อาการทางคลินิกมักพบเมื่อ pancreatic acinar cell เสียหาย >90%
Enteric microbiota dysbiosis (EMD)
- การคงค้างของอาหารที่ย่อยไม่ได้ กระตุ้น microbial fermentation
- มีผลต่อการลด brush border enzymes activity และ villous atrophy
- ทำให้เกิดอาการท้องเสีย ท้องอืด เบื่ออาหาร ขาด cobalamin และกระตุ้นการอักเสบของลำไส้
อาการทางคลินิก (Clinical presentation)
- สุนัขที่เป็น PAA อาจไม่แสดงอาการ หรือแสดงแบบ subclinical
- ในรายที่มีอาการ: น้ำหนักลดลงแม้ความอยากอาหารปกติ อุจจาระมาก สีซีด ท้องอืด ขนร่วง
- EPI จากตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง มักมีประวัติปวดท้องเรื้อรัง
การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
- ผลเลือดทั่วไปมักปกติ โดยเฉพาะใน uncomplicated EPI
- ไม่สามารถวินิจฉัย EPI ได้จากอัลตราซาวนด์
- ไม่มีความสัมพันธ์ระหว่างขนาดตับอ่อนกับระดับ TLI ในแมว
Trypsin-like immunoreactivity (TLI)
- “Highly sensitive” ต่อการวินิจฉัย EPI
- Low serum TLI = “consistent with EPI”
- ไม่ถูกรบกวนโดย PERT
- TLI สูงสามารถพบได้ในตับอ่อนอักเสบ ซึ่งอาจรบกวนการวินิจฉัย EPI secondary to CP
รายละเอียดการรักษาเพิ่มเติม
1. Pancreatic enzyme supplementation
- PERT จำเป็นในสุนัขและแมวที่เป็น EPI
- ปรับลดปริมาณยาเมื่อสัตว์ตอบสนองทางคลินิก
2. Cobalamin supplementation
- พบ hypocobalaminemia ในสุนัข >60% และแมว >77–100%
- เกิดจากการใช้ cobalamin ที่เพิ่มขึ้นโดยแบคทีเรีย + intrinsic factor ลดลง
- แนะนำให้เสริมเมื่อ serum <300 ng/L แม้ไม่มีการตรวจวัด
3. Dietary modification
- อาหารย่อยง่าย คงค้างน้อย
- หลีกเลี่ยงอาหารไฟเบอร์สูง
Troubleshooting Challenging Cases
- สุนัขส่วนใหญ่ตอบสนองภายใน 2–3 วัน อุจจาระเป็นก้อน
- บางรายใช้เวลานานถึง 2–4 สัปดาห์
- หากยังน้ำหนักลดลง ควรสงสัยว่ามี chronic enteropathy ร่วม
- การพยากรณ์โรคในระยะยาวดี หากได้รับ PERT + cobalamin + โภชนาการเหมาะสม
- ในแมว EPI พบ concurrent CE ~20%, hypofolatemia ~5%
- ในสุนัข EPI: complete response 60%, partial 17%, poor 23%
ที่มา
Cridge, H., Williams, D.A. and Barko, P.C., 2023. Exocrine pancreatic insufficiency in dogs and cats. Journal of the American Veterinary Medical Association, 1(aop), pp.1-10.
คำแนะนำจากทีมสัตวแพทย์ Vetprima
การวางแผนดูแลระยะยาวในสัตว์ที่เป็น EPI ควรเริ่มจากการวินิจฉัยที่แม่นยำและการตอบสนองทางคลินิกเป็นหลัก ควบคู่กับการเสริมเอนไซม์ อาหารที่เหมาะสม และการประเมินระดับ cobalamin อย่างต่อเนื่อง ซึ่งจะช่วยเพิ่มคุณภาพชีวิตให้สุนัขและแมวได้อย่างยั่งยืน
หากคุณเป็นสัตวแพทย์ที่กำลังมองผลิตภัณฑ์สำหรับสัตว์ที่มีภาวะ Exocrine Pancreatic Insufficiency เราขอแนะนำผลิตภัณฑ์เฉพาะจาก Vetprima ซึ่งพัฒนาโดยทีมสัตวแพทย์
